Introductie

Transities worden fors beïnvloed – en soms lijkt het wel ‘geleid’ – door technologische ontwikkelingen. Er wordt niet alleen veel geld, maar ook veel hoop geïnvesteerd in toekomstige oplossingen. Impliciet wordt de indruk gewekt dat een combinatie van oplossingen de problemen waar we voor staan (CO2, energie, eiwittransmissie) kunnen oplossen en dat dat betekent dat we door kunnen gaan met hoe we de dingen deden. Voor de duidelijkheid: technologische oplossingen spelen een cruciale rol in het bijdragen aan oplossingen voor actuele problemen, maar ze zijn niet het antwoord op alles.

In elke sector, op vrijwel elk onderwerp is er een constante stroom van technologische en aanverwante ontwikkelingen zoals het bepalen van prioriteiten, investeringsmogelijkheden c.q. fondsen en wat al niet. Het volgen en bijhouden kan zonder problemen zomaar ontaarden in een volledige dagtaak. Dat geldt voor technologische ontwikkelingen in het algemeen en ook als het gaat om technologie die bijdraagt aan duurzaamheid en circulariteit. Een voorbeeld. Het kabinet Schoof I – naast alles wat er al was – heeft in 2024 de Investeringssubsidie Maakindustrie Klimaatneutrale Economie (IMKE) geïntroduceerd, gericht op het bevorderen van de productie van hoogwaardige groene technologie (cleantech) door innovatieve maakbedrijven in Nederland te bevorderen. Maar wist je dat? En dat is maar een van de vele ontwikkelingen die spelen. Het is zaak bij te blijven en tegelijkertijd niet te ‘verzuipen’. Dat vraagt om een pragmatische benadering.

Er zijn hoe dan ook een aantal grote en stabiele ontwikkelingen die ongeacht beleid, regering of parlement nu en in de toekomst relevant zijn. Dat zijn (1) de vraag naar en de beschikbaarheid van (kritieke) grondstoffen, (2) dataficatie en digitalisering (cloud), (3) artificial intelligence (AI) en machine learning, (4) zoeken naar kostenefficiënte cleantech oplossingen (preventief en curatief) en tot slot (5) regeneratief en restauratief organiseren. Die ontwikkelingen zijn op verschillende manieren te clusteren. Onderstaand is daar een aanzet voor gemaakt. We gaan het zien. Suggesties welkom.

Aanpak

De insteek van de hier geschetste aanpak is: geïnformeerd blijven zonder te ‘verzuipen’. Zeven suggesties:

• Nieuwsbrieven. Abonneer je op een of meerdere generieke (zie bijvoorbeeld: Change Inc, updates@change.inc) of sectorbranche specifieke (zie bijvoorbeeld: mail@nieuwsbrief.bouwwereld.nl of AfvalOnline, (https://afvalonline.nl/) nieuwsbrieven. Vaak gratis, niet altijd.
• Beleid. Lastiger, niet altijd even leesbaar maar wel noodzakelijk. Dat kan voor beleid in wording via Kamerbrieven en besluiten (zie: https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/brieven_regering), voor actueel beleid via de website van de Rijksoverheid (zie bijvoorbeeld: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/circulaire-economie/nederland-circulair-in-2050), verschillende departementen adviserende instituten (zie bijvoorbeeld: https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2023_ruimte-voor-circulaireeconomie_5025.pdf).
• Lopende programma’s. Er zijn alle mogelijke domein/sectorspecifieke programma’s zoals de maakindustrie (zie bijvoorbeeld: https://circulairemaakindustrie.nl/), de bouw (zie bijvoorbeeld: https://buildingbalance.eu/nationale-aanpak-biobased-bouwen/) of de chemie (zie bijvoorbeeld: https://groenechemie.nl). Vergeet ook niet het Nederlandse topsectorenbeleid (zie bijvoorbeeld: https://hollandhightech.nl/wij-zijnholland-high-tech/organisatie).
• Conferenties & werkbezoeken. Het advies is simpel: ga op zoek naar al lopende programma’s die tegen jullie ambitie aanschurken (of hetzelfde doel hebben) en ga ter plekke kijken en praten. Er is niets zo waardevol om face to face mensen te ontmoeten die met dezelfde problemen worstelen/geworsteld hebben. Ga als dat kan en passant ook naar een of meerdere projecten die gestrand zijn!
• Commissies. Als de gelegenheid zich voordoet (en er is tijd en budgettaire ruimte) ga in een lokale, regionale of landelijke commissie zitten (die er dan wel moet zijn natuurlijk). Vaak kost dat vooral tijd en kan het behoorlijk saai zijn, maar dan weet je wel wat de actuele ontwikkelingen zijn en kan je daarop inspelen.
• Algoritme. Natuurlijk is er – en zeker niet als een allerlaatste oplossing – de mogelijkheid dat je een groepje studenten van een hogeschool de opdracht geeft een algoritme te schrijven om het Internet af te zoeken naar nieuwe ontwikkelingen. Je moet dan zelf wel heel goed weten wat je wilt weten én je moet investeren in het informeren en begeleiden van de studenten.

Ondersteunende tools

• De hiervoor geschetste aanpak als het gaat om technologische ontwikkelingen laat vooral zien dat er niet één aanpak is. Volgen, analyseren en (samen) interpreteren wat gaande is, blijft het belangrijkste advies. Daar kunnen soms tools handig bij zijn. Een van die tools is het zogeheten Technological Readiness Level (TRL).
• TRL’s, ofwel Technology Readiness Levels zijn ooit door de NASA bedacht om aan te geven in welke fase de ontwikkeling van een nieuwe technologie zit. Voor veel Europese en nationale subsidies wordt dit model gebruikt om te duiden voor welke fase van een innovatietraject een subsidie bedoeld is. Er worden negen TRL’s onderscheiden. Hoe hoger het level, hoe dichter het op de markt brengen van een innovatie. De negen levels zijn weer gegroepeerd in vier overkoepelende fasen, namelijk de (1) Discovery fase (TRL 1, 2 en 3), (2) Development fase (TRL 4, 5 en 6), (3) Demonstration fase (TRL 7 en 8) en (4) Deployment fase (TRL 9). Het voordeel van de TRL-methodiek is dat deze ‘taal’ door heel veel mensen gesproken wordt; het nadeel is dat het alleen maar over technologie gaat.
• Niet verwonderlijk is dat in het verlengende van het populaire TRL-denken allerlei andere ‘readiness level’-tools zijn ontwikkeld. Denk aan de Social Readiness Level (SRL) (zie: https://innovationsfonden.dk/sites/default/files/2019-03/societal_readiness_levels_-_srl.pdf), het Innovation Readiness Level (IRL) (zie: https://urbanpolicymodel.imet.gr/innovation-readiness.html) of het Organizational Readiness Level (zie: https://www.nccmt.ca/knowledge-repositories/search/187). Daar laten we het even bij. Don’t get lost!