Introductie

“Ik noem het de ‘Coalition of the Willing’: een groep mensen die kennis van zaken heeft en stappen durft te zetten. Die weet dat ze tegen menige hobbel en criticaster aanlopen, maar daar doorheen en voorbij durft en kan kijken. Deze groep krijgt minimaal tien jaar de tijd waarbij de overheid ook duidelijk stelt: ja, wij houden onze handen er vanaf. We staan immers voor een systemische transitie, zoals de energietransitie, waarbij we gaan van fossiel naar hernieuwbaar en in de zorg, waar we gaan van curatief naar preventief. Zoiets neemt al snel tientallen jaren in beslag en gaat gepaard met veel hobbels en struggles” (vrij naar Klaas Sietse Spoelstra).

Hoe helder kan je het zeggen? Een transitieprogramma komt (alleen maar) op gang omdat er een groep(je) mensen is dat er aan gaat trekken. Maar daar moeten dan wel de goede mensen inzitten, want alleen met enthousiasme kom je niet ver. Bovendien, als een transitieprogramma zich in de tijd ontwikkelt, heb je mensen nodig met andere competenties (zie hierna). Alles draait om het opzetten en inregelen van het samenwerkingsproces waarbij de kernvraag is: ‘Wat is er nodig om de samenwerking tussen de partijen tot een succes te maken?’ Wie mogen daarbij niet ontbreken?

De crux is dus een analyse te maken van die mensen (partijen) die absoluut in het programma moeten zitten. Daar zijn in de eerste fase de tools voor aangereikt. Hier gaat het er om een mix te maken van de (organisatorisch, technische, bestuurlijke, sociale of …) competenties om je ambitie concreet te organiseren. Dat hoeven zeker niet alleen ‘vrienden’ te zijn, maar kunnen ook (of misschien wel juist) ‘vijanden’ zijn. Het gaat erom om met de juiste mensen in de juiste fase aan tafel zitten.

Hoe kan samenwerken tussen partijen die elkaar niet allemaal kennen en mogelijk tegengestelde belangen hebben, tot een succes gemaakt worden? Hier een aantal aandachtpunten die gebruikt kunnen worden om een workshop mee op te zetten:

• Probeer vanuit het welbegrepen eigenbelang van alle partijen rond een centraal probleem een gemeenschappelijke ambitie te formuleren. Eerste stap is door te vragen naar ieders verwachtingen, ambities en (verborgen) belangen. Wat kom je halen en wat breng je mee?
• Schakel dan snel over naar het doel: waar willen we naartoe? Dat geeft energie en bevordert een gevoel van ‘samen’ en van team spirit.
• Een transitieprogramma is voor alles een ‘living lab’; je kunt niet alles vooraf vastleggen. Het is geen project en al helemaal geen pilot. Je moet dus de ruimte nemen om werkenderwijs voortgang te maken.
• Bepaal welke rol elke partij wil spelen. Alle partijen moeten voldoende capaciteit vrijmaken voor de samenwerking – anders wordt het niks.
• Er is een procestrekker nodig, iemand die als het kan van begin tot eind betrokken blijft. Iemand die alles doet om het linksom of rechtsom tot een goed einde te brengen en daar ook de verantwoordelijkheid en bevoegdheden voor krijgt.
• Denk vanaf de start goed na over de eindfase: hoe kom je tot opschaling en kennisdeling? Wat willen we straks met het resultaat?

Geïnspireerd op: https://agendastad.nl